Onderzoek

Tot de oorspronkelijke middeleeuwse inrichting van de Halberstädter domkerk behoren ook de 14 figuren voor de pijlers van het hoge koor. De beschilderde stenen sculpturen ontstonden vermoedelijk tussen 1425 en 1475. Bij herstellende werkzaamheden constateerde men in 2014 dat de toestand van de sculpturen kritisch is. Vooral de kleuren zijn sterk beschadigd en gedeeltelijk bedreigd.

Verschillende dingen hebben dit veroorzaakt: De klimatologisch sterk wisselende omgevingscondities in de kerk bevorderden dit proces evenals de negatieve invloed van het milieu, dit als gevolg van de beschadigingen van de domkerk uit de Tweede Wereldoorlog. Niet in de laatste plaats heeft het uitblijven van goede herstelmaatregelen sinds de 19e eeuw dit verval veroorzaakt.

Na een omvangrijke registratie van de bestanden werd uiteindelijk een interdisciplinair onderzoeksproject opgestart om de broze verflagen van de middeleeuwse sculpturen te beschermen. In de wetenschap van de restauratie worden innovatieve technologieën gebruikt, die exemplair op de sculpturen van het koor getoetst en verder werden ontwikkeld.

De dom in Halberstadt behoort tot de vooraanstaande gotische grote bouwwerken van de middeleeuwen. Hij was de hoofdkerk van het oude missie-bisdom, dat Karel de Grote aan de oostelijke grens van het Frankische Rijk liet oprichten. Als enigst centraal Duits bisdom behoorde Halberstadt niet tot het aartsbisdom Magdeburg, wat ook in de artistieke inrichting te zien was.

Na de Karolingische en Ottoonse voorafgegane constructies ontstond sinds de 13e eeuw een gotische dom, waarvan de feestelijke laatste wijding in 1491 plaatsvond. Zijn binnenruimte beschikt over een groot aantal architectonische inpassingen en significante sculpturen uit hout en steen. Wereldberoemd zijn het triomfkruis uit de beginnende 13e eeuw of de domschat van Halberstadt uit de middeleeuwen.

Sinds januari 2016 wordt een complete nieuwe registratie van de dom en zijn bijgebouwen doorgevoerd. Het is de bedoeling een actueel, wetenschappelijk onderbouwd beeld van de architectuur en de inrichting te verkrijgen, dat in een tweedelige publicatie zal verschijnen.

In de domschat behoren de paramenten - in de kerkruimte en bij religieuze ceremoniën gebruikte textiele voorwerpen - tot het grootste aantal binnen de objectgroep. Specifieke stukken als de romaanse damastweverij zijn van de hoogste kwaliteit en tellen tot de onomstreden hoogtepunten van elk bezoek aan de domschat.

Het grootste deel van de liturgische textiele voorwerpen is daarentegen ondanks haar vaak kwalitatief hoogwaardige uitvoeringen en bijzondere variëteit tot op enkele uitzonderingen veruit niet onderzocht. Haar wetenschappelijke ontsluiting is daarom van groot belang voor de wetenschap en de gemeenschap.

Dit doel wordt door een meerderjarig interinstitutioneel samenwerkingsverband nagestreefd. De projectleiding wordt door de autoriteit voor monumentenzorg en archeologie Saksen-Anhalt uitgevoerd, die zich reeds decennia met onderzoek naar de paramentenschat bezighouden. Bij het ter perse gaan van de resultaten wordt voor het eerst een wetenschappelijke catalogus over de bestanden van de Halberstädter paramenten voorhanden zijn. Deze beschrijft niet alleen de verzameling, maar ook de uniekheid van dit soort objecten voor Halberstadt en ook ver daarbuiten.

De dom St. Mauritius en St. Katharina is het meest belangrijke sacrale gebouw in Saksen-Anhalt en de grootste Duitse aartsbisschoppelijke kerk van de late middeleeuwen. De door keizer Otto de Grote opgerichte dom werd na een brand in 1207 door een volledig nieuw bouwwerk vervangen, waarvan de architectuur en sculptuur op indrukwekkende manier de overgang naar de gotiek documenteren. De laatste feestelijke wijding verrichtte aartsbisschop Dietrich in het jaar 1363. De westelijke gevel met twee torens werd onder kardinaal Albrecht van Brandenburg in het jaar 1520 voltooid. Het protestantse godshuis uit 1567 kenmerkt tot op heden het silhouet van de hoofdstad van de lidstaat.

Een boek over de inventaris van de dom in Magdeburg was lange tijd een grote wens van de wetenschap. Daarom kwamen de samenwerkingspartners overeen de architectuur en inrichting volledig opnieuw te registreren. Met een werk bestaande uit twee banden over de dom in Magdeburg ligt sinds 2011 de eerste wetenschappelijke beoordeling van architectuur en inrichting van de kathedraal ten tafel. Onderzoek en monumentenzorg beschikken nu over een degelijk fundament voor toekomstige werkzaamheden.

Hoewel de domschat van Halberstadt tot de belangrijkste middeleeuwse kerkschatten behoort, is de wetenschappelijke ontsluiting daarvan nog vol onderzoekshiaten. Eén daarvan werd nu gesloten voor de middeleeuwse en vroegmoderne manuscripten.

In de domschat zijn 39 werken van dit soort overgebleven, in het historische stedelijke archief in Halberstadt zijn het er 40. In een interinstitutioneel onderzoeksproject werd voor het eerst door de Herzog August bibliotheek in Wolfenbüttel een nieuwe beschrijving en wetenschappelijke beoordeling van de manuscripten naar de richtlijnen van de Deutsche Forschungsgemeinschaft (DFG) gemaakt. Deze vervangt de reeds door Gustav Schmidt in 1878/81 gepubliceerde catalogisering van de Halberstädter manuscripten.

Het behoud van monumenten en kunstwerken is een permanente verplichting. De culturele stichting Kulturstiftung Saksen-Anhalt vertrouwt daarbij vaak op de "preventieve conserveringsmethode". Dit zijn preventieve en substantie-beschermende maatregelen en ondersteunende concepten die gericht zijn op lange termijn en continuïteit. Deze moeten potentiële schade aan constructies en hun uitrusting in een vroeg stadium identificeren en indien mogelijk voorkomen.

Een model hiervan is de domschat van Halberstadt. De culturele stichting heeft hier een interdisciplinair ondersteunend model van externe specialisten opgezet, dat restauratoren voor de belangrijkste objectgroepen met deskundige wetenschappers samenbrengt. Daartoe behoren bovendien fundamentele en duurzame verbeteringen van de voorwaarden voor de opslag. De heropening van de domschat met een nieuwe presentatie in april 2008 was een belangrijke mijlpaal in dit proces.

In het kader van een meerjarig onderzoeksproject werden de tot nu toe doorgevoerde maatregelen gecontroleerd, verdere mogelijkheden voor de optimalisatie onderzocht en een doelgericht concept voor het onderhoud ontwikkeld, dat duurzaam kan worden gehandhaafd.